Mülkiyetin Hazine’ye Geçmesi ve Geri Almak İçin Açılabilecek Davalar 

Mülkiyet hakkı, Anayasa’nın 35. maddesiyle güvence altına alınmış temel haklardan biridir. Ancak uygulamada çeşitli hukuki nedenlerle bireylere ait taşınmazların mülkiyeti Hazine’ye geçebilmekte ve bu durum ciddi hak kayıplarına yol açabilmektedir. Bu makalede, mülkiyetin Hazine’ye geçmesine neden olan başlıca hukuki süreçler ve bu geçişe karşı açılabilecek davalar detaylı olarak ele alınmaktadır.

Hazine’ye Mülkiyet Geçişine Neden Olan Başlıca Durumlar

1. Kamulaştırma İşlemleri

Kamulaştırma, kamu yararı amacıyla taşınmaz mülkiyetinin idare tarafından bedeli karşılığında devralınmasıdır. Ancak usule uygun yapılmayan kamulaştırmalarda, mülkiyetin Hazine’ye geçişi hukuka aykırı olabilir.

Dayanak:

• Anayasa m. 35
• Kamulaştırma Kanunu
• AİHM ve AYM içtihatları (örn. AYM B. No: 2018/14934)

2. Hatalı veya Muvazaalı Tescil İşlemleri

Yanlış, eksik veya sahte belgeye dayanarak yapılan tesciller sonucunda taşınmazın Hazine adına kaydedilmesi mümkündür. Bu durum, yolsuz tescil niteliği taşır ve tapu iptal davasına konu edilebilir.

3. Kapatılan Kurumlara Ait Taşınmazlar

Kapatılan dernek, vakıf veya eğitim kurumlarına ait taşınmazlar, kanuni düzenlemelerle Hazine’ye geçirilebilmektedir. Bu durumlar bireysel mülkiyet hakkı ihlaline neden olabilir.

Hazine’ye Geçen Mülkiyetin Geri Alınması İçin Açılabilecek Davalar

1. Tapu İptal ve Tescil Davası

En yaygın dava türüdür. Hazine lehine yapılan haksız veya hatalı tescilin iptali ve taşınmazın eski malik adına tescili talep edilir.

Şartlar:

• Tescilin yolsuz (hukuka aykırı) olması
• Davacının mülkiyet hakkına dayalı menfaatinin bulunması

Zamanaşımı:

• Yolsuz tescil durumunda süre sınırlaması yoktur.
• Borç ilişkisine dayalı işlemlerde 10 yıllık genel zamanaşımı süresi uygulanır.

Yetkili Mahkeme:

• Taşınmazın bulunduğu yer Asliye Hukuk Mahkemesi

2. Anayasa Mahkemesi’ne Bireysel Başvuru

İç hukuk yollarının tükenmesinin ardından, mülkiyet hakkının ihlal edildiği iddiasıyla AYM’ye bireysel başvuru yapılabilir. AYM ihlal kararı verirse yeniden yargılama yolu açılabilir.

Dayanak:

• Anayasa m. 35
• AYM Bireysel Başvuru Usulü
• AİHS Ek Protokol 1/1

3. Ortaklığın Giderilmesi Davası (İzale-i Şuyu)

Taşınmazda Hazine ile ortaklık bulunuyorsa, ortaklığın sona erdirilmesi amacıyla bu dava açılabilir. Taşınmazın satış yoluyla paylaştırılması veya aynen taksimi mümkündür.

Uygulama Süreci

1. Tapu kayıtları ve işlem belgeleri (satış senedi, tescil nedeni, kamulaştırma kararı vb.) temin edilir.
2. Hukuki durum analiz edilir: Yolsuz tescil mi? Kamulaştırma mı? Muvazaa mı?
3. İlgili dava açılır: Tapu iptal ve tescil, izale-i şuyu veya bireysel başvuru.
4. Gerekirse bilirkişi ve keşif yoluyla tescil işleminin gerçekliği araştırılır.
5. Dava sonuçlandığında, mülkiyet eski malike tescil edilir veya ihlal kararı alınır.

Dikkat Edilmesi Gereken Hususlar

• Delil yükü yüksektir: Yolsuz tescil veya muvazaa iddiaları, somut belgelerle ispatlanmalıdır.
• Zamanaşımı riski: Borç ilişkisine dayalı işlemlerde 10 yıllık süre dikkatle takip edilmelidir.
• Üçüncü kişilere karşı dava açılması gerekebilir. Tapuda hak sahibi görünen kişiler yönünden pasif husumet kurulmalıdır.
• Kamu yararı dengesi gözetilmelidir. AYM ve AİHM kararları, mülkiyet hakkının mutlak olmadığını, ancak orantısız müdahalelerin hak ihlali sayılacağını belirtmektedir.

Sıkça Sorulan Sorular (SSS)

Tapu iptal ve tescil davasını kim açabilir?
Taşınmazın önceki maliki, mirasçısı veya tescil işleminden hukuki zarara uğrayan kişi.

Devletin yaptığı her tescil iptal edilebilir mi?
Hayır. Sadece hukuka aykırı (yolsuz) tesciller iptal edilebilir.

AYM’ye ne zaman başvuru yapılır?
İç hukuk yolları tüketildikten sonra, 30 gün içinde bireysel başvuru yapılabilir.

Hazine’ye geçen taşınmazların geri alınması, mümkün olmakla birlikte hukuki açıdan dikkat ve uzmanlık gerektiren bir süreçtir. İlgili dava türünün doğru belirlenmesi, sürelere ve delillere dikkat edilmesi, mağduriyetin önüne geçmek için kritik önemdedir.

Türeli&Ceylan Hukuk Bürosu olarak, mülkiyet hakkı ihlallerine karşı tapu iptal ve tescil davaları, AYM bireysel başvuruları ve ortaklık giderimi davalarında profesyonel hukuki destek sunuyoruz.