Yabancılık Unsuru Taşıyan İş Sözleşmelerinde Hukuk Seçimi – Yargıtay Hukuk Genel Kurulu ve Anayasa Mahkemesi Kararları 

Günümüzde iş gücünün uluslararası hareketliliği arttıkça, farklı ülke vatandaşlarının farklı ülkelerde çalıştığı durumlar da çoğalmakta, buna bağlı olarak da “yabancılık unsuru taşıyan iş sözleşmeleri” ve bu sözleşmelere hangi hukukun uygulanacağı sorusu daha çok gündeme gelmektedir. Özellikle işveren ile işçi arasında Türkiye dışındaki bir ülkede yürütülen çalışma ilişkilerinde, tarafların bir hukuk seçip seçemeyeceği; bu seçimin ne ölçüde geçerli olacağı hem uygulamada hem yargı kararlarında sıkça tartışılmaktadır.

1. Yabancılık Unsuru Taşıyan İş Sözleşmeleri Nedir?

Bir iş sözleşmesinde şu unsurlardan biri varsa “yabancılık unsuru” bulunduğu kabul edilir:

• Taraflardan birinin yabancı uyruklu olması,
• Sözleşmenin yabancı ülkede kurulması,
• İşin yabancı ülkede ifa edilmesi,
• Sözleşmenin yabancı hukuk sistemine tabi kılınması.

Bu gibi durumlarda, Türk hukukunun doğrudan uygulanıp uygulanmayacağı ve tarafların seçtiği yabancı hukukun geçerliliği, Milletlerarası Özel Hukuk ve Usul Hukuku Hakkında Kanun (MÖHUK) kapsamında değerlendirilir.

2. MÖHUK m. 27’ye Göre Hukuk Seçimi

MÖHUK m. 27 uyarınca:

• Taraflar iş sözleşmesine uygulanacak hukuku serbestçe seçebilir.
• Ancak, seçilen hukuk, işçiye mutad işyerinin bulunduğu ülke hukukunun sağladığı asgari korumadan daha azını sağlayamaz.
• Seçim yapılmadıysa, işçinin mutad işyeri hukukuna, bu da belirlenemiyorsa işveren merkezinin bulunduğu ülke hukukuna başvurulur.
• İşçinin korunması ön plandadır; bu, kamu düzeni niteliği taşır.

3. Yargıtay Hukuk Genel Kurulu’nun 10.05.2023 Tarihli Kararı

Yargıtay HGK, 2023/424 K. sayılı kararında şu esasları benimsemiştir:

• Tarafların açık şekilde bir hukuk seçmesi hâlinde, bu seçime saygı duyulmalıdır.
• Bu seçim, işçinin çalışma şartları bakımından daha dezavantajlı bir duruma sokulmadığı sürece geçerlidir.
• Matbu iş sözleşmelerinde yer alan hukuk seçimi hükümleri de, işçi tarafından biliniyorsa geçerli sayılabilir.
• İşçinin birden fazla ülkede çalıştığı durumlarda, esaslı çalışmanın geçtiği yer mutad işyeri olarak dikkate alınmalıdır.

Kararda, davacının hem Rusya hem Umman’da çalıştığı, sözleşmede seçilen yabancı hukukun uygulanmasının işçiye Türk hukukuna kıyasla açık bir hak kaybı doğurmadığı değerlendirilerek hukuk seçimi geçerli kabul edilmiştir.

4. Anayasa Mahkemesi’nin 31.03.2025 Tarihli Kararı

Anayasa Mahkemesi, 2025/187 sayılı kararında şu değerlendirmelerde bulunmuştur:

• MÖHUK m. 27/1 ile getirilen hukuk seçimi serbestisi, Anayasa’nın işçi haklarına ilişkin hükümlerine aykırılık teşkil etmemektedir.
• Hukuk seçimi, ancak işçiyi koruyan temel hakları aşırı şekilde zedelediğinde sınırlanabilir.
• Mahkemeler, seçilen hukuku uygularken işçiye sağlanan koruma düzeyini nesnel ölçütlerle karşılaştırmalı ve kamu düzenine aykırılık olup olmadığını değerlendirmelidir.

Bu karar, Yargıtay HGK içtihadına anayasal dayanak kazandırmış ve hukuk seçiminin sınırlarını daha da netleştirmiştir.

5. Uygulamada Dikkat Edilmesi Gereken Hususlar

• Taraflar hukuk seçimi yaparken mutlaka yazılı ve açık bir irade beyanı ortaya koymalıdır.
• Bu seçim, işçinin asgari korunma düzeyine zarar vermemelidir.
• İşverenlerin, çok uluslu sözleşmelerde MÖHUK m. 27 gereği işçiye sağlanan hakları belgelemeleri önemlidir.
• Matbu sözleşmelerdeki seçimler, bilgilendirme yükümlülüğü yerine getirilmediğinde geçersiz sayılabilir.