Depremde Yıkılan Binalarda Müteahhitin Sorumluluğu: Hukuki Dayanaklar ve Tazminat Hakları

Türkiye, deprem kuşağında yer alan bir ülke olduğundan, depreme dayanıklı yapı inşası hem teknik hem de hukuki bir zorunluluktur.
Deprem sonrası yıkılan binalarda müteahhitin sorumluluğu, mağdurların en çok araştırdığı konulardan biridir.
Bu sorumluluk, Türk Borçlar Kanunu (TBK) hükümleri çerçevesinde eser sözleşmesinden doğan hukuki sorumluluk, haksız fiil sorumluluğu ve Türk Ceza Kanunu (TCK) uyarınca cezai sorumluluk olarak karşımıza çıkar.

1. Hukuki Dayanaklar

a) Eser Sözleşmesinden Doğan Sorumluluk (TBK)

TBK m. 470’e göre müteahhit (yüklenici), üstlendiği eseri fen ve tekniğe uygun şekilde yapmakla yükümlüdür.
Teslim edilen eserde esaslı bir kusur bulunması halinde, TBK m. 475 uyarınca iş sahibi şu seçimlik hakları kullanabilir:

• Kusurun giderilmesini isteme
• Bedel indirimi talep etme
• Sözleşmeden dönme

Ayrıca TBK m. 472/I, müteahhidin sağladığı malzemenin ayıplı olması halinde satıcı gibi sorumlu tutulacağını düzenler.

b) Haksız Fiil Sorumluluğu (TBK m. 49, m. 71)

Depremde yıkılan binalar nedeniyle zarar gören üçüncü kişiler, müteahhide karşı haksız fiil hükümlerine dayanarak tazminat davası açabilir.
TBK m. 71, tehlike sorumluluğunu düzenler ve özen yükümlülüğüne aykırı davranışların tazmin yükümlülüğünü doğurduğunu belirtir.

c) Cezai Sorumluluk (TCK m. 85)

TCK m. 85’e göre, taksirle bir veya birden fazla kişinin ölümüne sebebiyet veren müteahhit, 2 yıldan 15 yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır.
Deprem sonrası yapılan soruşturmalarda, düşük kaliteli beton kullanımı, proje ve ruhsat dışına çıkma gibi kusurlar tespit edilirse cezai sorumluluk gündeme gelir.

2. Tazminat Hakları ve Zamanaşımı

a) Eser Sözleşmesine Dayalı Tazminat

TBK m. 478’e göre, ayıplı eserden doğan tazminat davaları teslimden itibaren 5 yıl, ağır kusur halinde ise 20 yıl içinde açılabilir.

b) Haksız Fiil Kaynaklı Tazminat

TBK m. 72’ye göre, zararın ve failin öğrenilmesinden itibaren 2 yıl, her hâlde fiilin gerçekleştiği tarihten itibaren 10 yıliçinde dava açılmalıdır.

Yargıtay içtihatları, deprem kaynaklı davalarda zamanaşımının deprem tarihinden itibaren işlemeye başlayacağını kabul etmektedir.

3. Uygulamada Karşılaşılan Durumlar

• Müteahhit – malik ilişkisi: Kat karşılığı inşaat sözleşmelerinde müteahhidin hem eser sözleşmesinden hem de satış hükümlerinden doğan sorumluluğu bulunur.
• Yapı denetim firmaları ve mühendisler: 4708 sayılı Yapı Denetimi Hakkında Kanun kapsamında sorumluluk taşırlar.
• İmar affı: Hukuka aykırı yapıların af kapsamına alınması, sorumluluğu ortadan kaldırmaz.

Depremde yıkılan binalarda müteahhitin sorumluluğu, hem özel hukuk hem ceza hukuku yönünden çok boyutlu bir konudur.
Mağdurların haklarını koruyabilmesi için:

1. Bilirkişi raporu ve hasar tespit tutanaklarını mutlaka temin etmesi,
2. Zamanaşımı sürelerini dikkate alması,
3. Sürecin başında uzman bir avukata başvurması büyük önem taşır.

Deprem sonrası hukuki süreçlerde hak kaybı yaşamamak için profesyonel hukuki danışmanlık almanız, dava sürecinde lehinize sonuç doğurabilir.