Deprem Sonrası Miras Hukuku Sorunları: Ölüm Karinesi, Miras Paylaşımı ve Yasal Süreç

Depremler, can kayıplarının yanı sıra hukuki anlamda birçok karmaşık süreci de beraberinde getirir.
Hayatını kaybeden kişilerin geride bıraktıkları malvarlığı, Türk Medeni Kanunu (TMK) hükümlerine göre mirasçılara geçer.
Ancak deprem sonrası miras paylaşımında ölüm karinesi, mirasçılık belgesi ve veraset ve intikal işlemleri gibi konular uygulamada sorun yaratabilir.

1. Ölüm Karinesi ve Gaiplik

a) Ölüm Karinesi (TMK m. 31)

Deprem gibi büyük afetlerde bir kişinin cesedine ulaşılamasa bile, içinde bulunduğu olayın niteliğine göre ölmüş sayılmasına karar verilebilir.
Bu karine, ölümün nüfus kütüğüne işlenmesini sağlar ve miras sürecinin başlamasına imkân tanır.

b) Gaiplik (TMK m. 32–33)

Kişiden uzun süre haber alınamaması veya ölüm tehlikesi içinde kaybolması hâlinde gaiplik kararı talep edilebilir.
Depremde kaybolan kişiler için mahkemeden gaiplik kararı alınarak miras paylaşımı yapılabilir.

2. Mirasçılık Belgesi (Veraset İlamı)

Mirasçılar, miras bırakanın mallarına tasarruf edebilmek için sulh hukuk mahkemesinden veya noterden mirasçılık belgesi almalıdır.

• Belgede tüm yasal mirasçılar ve pay oranları yer alır.
• Deprem sonrası yoğunluk nedeniyle noter ve mahkemelerde gecikmeler yaşanabilir.

3. Mirasın Paylaşımı

a) Yasal Mirasçılar (TMK m. 495 ve devamı)

1. Altsoy: Çocuklar ve torunlar
2. Ana ve baba zümresi: Anne, baba ve onların altsoyu
3. Büyük anne ve büyük baba zümresi: Onların altsoyu
4. Eş: Tüm zümrelerde yasal mirasçıdır.

b) Paylaşımda Özel Durumlar

• Depremde aynı anda hayatını kaybeden kişilerde TMK m. 29 gereği birbirine mirasçı olunamaz (miras, altsoya veya diğer mirasçılara geçer).
• Ortak malvarlığı bulunan eşlerden biri sağ kalırsa, öncelikle mal rejimi tasfiyesi yapılır, ardından miras paylaşımı gerçekleşir.

4. Veraset ve İntikal Vergisi

• Deprem sonrası miras kalan mallar için veraset ve intikal vergisi ödenmesi gerekir.
• Afet bölgelerinde bu vergiye ilişkin erteleme veya muafiyet kararı alınabilir.
• Beyanname süresi normal şartlarda mirasın öğrenilmesinden itibaren 4 aytır, ancak afet hâllerinde uzatılabilir.

5. Uygulamada Karşılaşılan Sorunlar

• Cesede ulaşılamaması nedeniyle miras sürecinin başlayamaması
• Birden fazla mirasçının aynı anda ölmesi (çifte miras devri)
• Tapu ve resmi kayıtların depremde yok olması
• Banka hesaplarına erişimde mirasçılık belgesi zorunluluğu

6. Çözüm Önerileri

• Ölüm karinesi veya gaiplik için hızlıca mahkemeye başvurulmalı
• Tapu ve banka işlemleri için mirasçılık belgesi gecikmeden alınmalı
• Miras paylaşımı öncesi malvarlığı tespiti yapılmalı
• Mirasçılar arasında anlaşmazlık varsa ortaklığın giderilmesi davası açılabilir

Deprem sonrası miras hukuku süreçleri, hem duygusal hem de hukuki açıdan zorludur.
Türk Medeni Kanunu’nun ölüm karinesi, gaiplik ve miras paylaşımı hükümleri bu süreçte yol gösterici olur.
Hak kayıplarını önlemek için mirasçılar, süreci uzman bir avukatla yürütmeli ve yasal süreleri kaçırmamalıdır.