Eski Tip Ehliyetle Kaza: Trafik ve Kasko Sigortası Hasarı Öder mi?

Türkiye’de 2016 öncesi düzenlenen sürücü belgelerinin “eski tip ehliyet” olarak adlandırılan kartlardan yeni tip ehliyetlere dönüştürülmesi süreci yıllardır devam ediyordu. Bu süreçte son tarih yeniden belirlendi ve artık eski tip ehliyetlerin geçerliliği sona erdi. Eski tip ehliyetini yenilememiş milyonlarca sürücüyü ise hem idari para cezası hem de sigorta haklarının kısıtlanması tehlikesi bekliyor.

Bu yazıda, eski tip ehliyetle kazaya karışılması halinde zorunlu trafik sigortası ve kasko sigortasının hasarı karşılayıp karşılamayacağı sorusunu, yürürlükteki mevzuat ve sigorta genel şartları çerçevesinde ele alıyoruz. Yazı, genel bilgilendirme niteliğindedir; somut olaylarda mutlaka uzman bir avukattan hukuki destek alınmalıdır.

1. Eski tip ehliyetlerin hukuki durumu: Son tarih ve geçerlilik

Eski tip sürücü belgeleri için İçişleri Bakanlığı ve Nüfus ve Vatandaşlık İşleri Genel Müdürlüğü, belirli bir son tarih tanımlamış ve bu süre çeşitli defalar uzatılmıştır. Son düzenleme ile 31 Ekim 2025 itibarıyla eski tip ehliyetler geçerliliğini kaybetmiş, bu tarihten sonra yenilenmeyen belgelerle araç kullanılması hukuken “geçersiz ehliyetle araç kullanma” durumuna dönüşmüştür.

Bu tarihten sonra:

• Eski tip kartını yenilemeyen sürücü, fiilen ehliyetsiz sürücü gibi değerlendirilir.
• Karayolları Trafik Kanunu uyarınca idari para cezası ve araçla ilgili idari yaptırımlar söz konusu olur.
• Sigorta şirketleri bakımından sürücünün, poliçelerde aranan “geçerli sürücü belgesi” şartını taşımadığı kabul edilir.

Dolayısıyla konuyu anlamak için “Eski tip ehliyet hâlâ geçerli mi?” sorusunun cevabı kritik önemdedir. Eski tip ehliyetin geçerli olduğu dönem ile tamamen geçersiz olduğu dönem arasında sigorta açısından önemli farklar vardır.

2. Geçersiz ehliyet – “ehliyetsiz sürücü” sayılmanın sonuçları

Karayolları Trafik Kanunu, motorlu araç kullanabilmek için geçerli sürücü belgesine sahip olmayı şart koşar. Süresi dolmuş, sınıfı araca uygun olmayan veya mahkeme/idarî karar ile geri alınmış bir sürücü belgesi, fiilen geçerli sayılmaz. Böyle bir durumda:

• Sürücü, idari para cezası ile karşılaşır; bazı hâllerde araç trafikten men edilebilir.
• Kaza meydana gelmişse sürücünün ceza hukuku sorumluluğu ve tazminat sorumluluğu gündeme gelir.
• Sigorta şirketleri açısından bu durum, özellikle kasko poliçelerinde teminat dışı bir hâl olarak düzenlenmiş; zorunlu trafik sigortasında ise rücu sebebi olarak öngörülmüştür.

Eski tip ehliyet süre sonunda yenilenmemişse, sürücü artık “ehliyeti geçersiz” durumdadır ve sigorta hukukunda büyük ölçüde ehliyetsiz sürücü gibi değerlendirilir.

3. Zorunlu trafik sigortası eski tip ehliyetle kazayı karşılar mı?

3.1. Temel ilke: Üçüncü kişilerin korunması

Zorunlu mali sorumluluk sigortasının (trafik sigortası) temel amacı, kazada zarar gören üçüncü kişilerin korunmasıdır. Bu nedenle mevzuat ve genel şartlar, çoğu durumda zarar gören üçüncü kişiler lehine yorumlanır.

Pratikte şu iki aşamayı ayırmak gerekir:

1. Sigorta şirketinin üçüncü kişiye karşı ilk ödeme yükümlülüğü
2. Sigorta şirketinin yaptığı ödemeyi sigorta ettirene/sürücüye rücu edip edemeyeceği

Eski tip ehliyetin artık geçersiz sayıldığı dönemde, sürücünün bu belgeyle kazaya karışması halinde:

• Sigorta şirketi, çoğu durumda karşı tarafın (üçüncü kişinin) maddi zararını ve poliçe kapsamındaki diğer zararları ödemek zorunda kalır.
• Ardından, genel şartlar ve Karayolları Trafik Kanunu uyarınca, “geçerli sürücü belgesi olmadan araç kullanma”sebebiyle bu ödemeyi sürücüye/işleten’e rücu edebilir.

Bu nedenle “Eski ehliyetle kaza yaparsam trafik sigortası karşı tarafın zararını ödemez mi?” sorusunun cevabı çoğu olayda “Evet, önce öder; ama sonra sizden geri isteyebilir.” şeklindedir.

3.2. Rücu şartları ve ispat

Sigorta şirketinin rücu edebilmesi için genel olarak:

• Sürücünün kazanın meydana geldiği anda geçerli sürücü belgesine sahip olmaması,
• Bu durumun polis/jandarma tutanağı, kaza tespit tutanağı gibi delillerle ispatlanması,
• Sigortacının, zarar gören üçüncü kişiye poliçe kapsamında ödeme yapmış olması

gerekir.

Bazı Yargıtay kararlarında, ehliyetsiz kullanım, alkol, yetersiz ehliyet gibi durumlarda illiyet bağı (kazanın meydana gelmesinde ehliyetsiz olmanın etkisi) tartışılmış; her somut olayda rücu koşullarının tek tek değerlendirilmesi gerektiği vurgulanmıştır. Bu nedenle, eski tip ehliyetle kazaya karışan sürücüye karşı açılan rücu davalarında, olayın özellikleri ve poliçe şartları dikkatle incelenmelidir.

4. Kasko sigortası eski tip ehliyetle yapılan kazalarda ödeme yapar mı?

Kasko sigortası, zorunlu trafik sigortasından farklı olarak özel hukuk sözleşmesi niteliğinde, tamamen tarafların iradesine bağlı bir teminat ilişkisidir. Kasko Genel Şartları’nda ve poliçe özel şartlarında, teminat dışında bırakılan haller ayrıntılı biçimde sayılır.

Bu hallerden biri, hemen bütün poliçelerde şu veya benzeri ifadelerle yer alır:

“Aracın, Karayolları Trafik Kanununa göre geçerli sürücü belgesi olmayan kişiler tarafından sevk ve idare edilmesi sırasında meydana gelen zararlar teminat dışıdır.”

Bu hükmün eski tip ehliyet bakımından sonucu şudur:

• Eski tip ehliyet geçerlilik süresi içinde ise ve sürücü belgesi araca uygun sınıftaysa, sırf “eski tip” olduğu içinkasko şirketinin ödeme yapmaktan kaçınması hukuka aykırı olacaktır.
• Ancak son tarihten sonra yenilenmemiş eski tip ehliyet ile araç kullanılırken kaza meydana gelmişse, sürücü geçersiz ehliyetli/ehliyetsiz sayılacağından, kasko şirketi poliçe şartlarına dayanarak hasar ödemesini tamamen reddedebilir.

Burada da somut olayın özellikleri önemlidir. Bazı durumlarda sigorta şirketi ile sigortalı arasında; poliçe teslimi, bilgilendirme yükümlülüğü, illiyet bağı gibi konularda ayrıca uyuşmazlık gündeme gelebilir ve mahkemeler, taraf beyanları ve deliller çerçevesinde değerlendirme yapar.

5. Eski ehliyetle kazada yolcu ve üçüncü kişilerin hakları

Eski tip ehliyetini yenilememiş sürücü açısından sigorta şirketinin rücu hakkı veya kasko teminat dışılığı söz konusu olsa da, yolcu ve diğer üçüncü kişilerin tazminat hakları büyük ölçüde korunur. Genel olarak:

• Araçta yolcu olarak bulunan kişiler, kusur durumuna göre sürücüye, işletene ve sigorta şirketine karşı tazminat talep edebilir.
• Karşı araç sürücüsü ve yolcuları da yine zorunlu trafik sigortası ve işleten aleyhine maddi-manevi tazminat davası açabilir.
• Sigorta şirketi ödeme yaptıktan sonra, sadece sigorta ettiren/sürücü/işleten’e rücu eder; yolcudan veya başka üçüncü kişilerden rücu talebinde bulunamaz.

Dolayısıyla, eski tip ehliyetle kazaya karışılmış olması, mağdur yolcu veya üçüncü kişilerin tazminat talep etmesini engellemez; ancak ödeme sonrasında sigortacı ile sürücü arasında ayrıca bir rücu uyuşmazlığı doğabilir.

6. Sık sorulan sorular

6.1. Eski tip ehliyetim var, kaza yaptım. Trafik sigortası karşı tarafın hasarını öder mi?

Büyük ölçüde evet. Zorunlu trafik sigortasının amacı üçüncü kişileri korumaktır. Bu nedenle sigorta şirketi, poliçe limitleri dahilinde karşı tarafın maddi zararını ve poliçe kapsamındaki diğer zararları ödemek durumundadır. Ancak ödeme yaptıktan sonra, geçersiz ehliyetle araç kullanıldığı gerekçesiyle size/işletene rücu davası açabilir.

6.2. Eski tip ehliyetimle kaza yaptım, kendi aracımda oluşan hasar için kasko ödeme yapar mı?

Kasko poliçelerinin çoğunda, geçerli sürücü belgesi olmayan kişiler tarafından kullanılan araçlarda meydana gelen zararlar teminat dışı bırakılmıştır. Eski tip ehliyet süresi dolmuşsa, sigorta şirketi bu şartlara dayanarak hasarı ödemeyi reddedebilir. Bu durumda poliçeniz, fiilen “boşa gitmiş” gibi bir sonuç doğurabilir.

6.3. Eski tip ehliyetim var ama kazayı yeni tip ehliyetli bir arkadaşım yaptı. Yine de rücu edilir mi?

Burada önemli olan, aracı fiilen kullanan kişinin geçerli sürücü belgesine sahip olup olmamasıdır. Aracı kullanan kişi yeni tip, geçerli bir ehliyete sahipse:

• Kaza sırasında olay yeri tutanaklarında sürücü olarak o kişi yazılı ise,
• Sizin eski tip ehliyetli olmanız, tek başına rücu sebebi olmayabilir.

Yine de somut dosyada sigorta şirketinin savunmaları ve poliçe özel şartları dikkatle incelenmeli, gerekirse hukuki danışmanlık alınmalıdır.

6.4. Sigorta şirketi, eski ehliyet gerekçesiyle hasar ödemesini reddetti. Ne yapabilirim?

Bu durumda atılabilecek adımlar kısaca:

1. Poliçenizin genel ve özel şartlarını ayrıntılı biçimde incelemek,
2. Sigorta şirketinden gelen red yazısını hukuki dayanıklarıyla birlikte değerlendirmek,
3. Gerekirse Türkiye Sigorta Tahkim Komisyonu’na başvuru yapmak veya doğrudan mahkemede alacak davasıaçmak,
4. Somut olayda:
   • Eski tip ehliyetin kazanın oluşumuna etkisi,
   • Sigortacının bilgilendirme yükümlülüğünü yerine getirip getirmediği,
   • Rücu şartlarının gerçekten oluşup oluşmadığı
     yönlerinden teknik değerlendirme istemek.

Bu süreç, sigorta ve tazminat hukuku alanında tecrübeli bir avukatla yürütüldüğünde, hak kaybı ihtimali azalacaktır.

6.5. Eski tip ehliyetle araç kullanırken yakalanırsam ve kaza olmasa da ceza alır mıyım?

Evet. Son tarihten sonra eski tip ehliyetle araç kullanmak, idari para cezası ve bazı durumlarda araçla ilgili ek idari yaptırımlar doğurur. Kaza olmasa bile, kontrol noktasında yakalanmanız halinde cezai işlem uygulanır. Kaza olması durumunda ise hem bu idari yaptırımlar hem de yukarıda açıkladığımız sigorta ve tazminat sonuçları devreye girer.

7. Eski tip ehliyet sahipleri için pratik öneriler

• Eski tip ehliyetiniz varsa ve henüz yenilemediyseniz, aracınızı kesinlikle trafiğe çıkarmayın. Hem idari para cezası hem de sigorta yönünden ciddi risk altındasınız.
• Kasko ve trafik poliçelerinizi yenilerken, sigorta acentenizden “geçerli ehliyet şartı” ve teminat dışı haller hakkında yazılı bilgilendirme isteyin.
• Eski tip ehliyetle kazaya karışmışsanız, kaza tespit tutanağı, trafik kazası raporu, sigorta poliçesi, red yazısı gibi tüm belgeleri muhafaza ederek uzman bir avukattan hukuki görüş alın.
• Rücu davası veya hasar red kararı size tebliğ edildiğinde, süreler kaçırılmadan itiraz ve dava haklarınızı kullanın.

Eski tip ehliyetlerin geçerlilik süresinin sona ermesiyle birlikte, bu belgelere sahip sürücüler için yalnızca para cezası riski değil, aynı zamanda trafik ve kasko sigortası bakımından ciddi hak kayıpları gündeme gelmiştir.

Zorunlu trafik sigortası, kazada zarar gören üçüncü kişileri korumaya devam etse de, sigorta şirketleri geçersiz ehliyetgerekçesiyle sürücüye/işleten’e rücu edebilmekte; kasko sigortası ise çoğu durumda hasarı baştan teminat dışı bırakmaktadır. Bu nedenle eski tip ehliyetini yenilememiş sürücülerin, ehliyet ve sigorta durumlarını gözden geçirmesi, kazaya karışmaları halinde de hukuki destek almaları büyük önem taşır.