2. El Araç Satışında Satıcının Ayıptan Sorumluluğu: Alıcının Hakları Nelerdir?

İkinci el araç satışlarında taraflar arasında sıklıkla hukuki uyuşmazlıklar yaşanmakta, özellikle satın alınan aracın sonradan ayıplı (kusurlu) olduğunun ortaya çıkması durumunda, alıcının haklarının kapsamı sıklıkla tartışma konusu olmaktadır. Bu makalede; ayıp kavramı, satıcının sorumluluğu, alıcının sahip olduğu seçimlik haklar ve süreler, ilgili yasa maddeleri ve içtihatlarla açıklanacaktır.

1. Ayıp Nedir? (TBK m. 219)

Türk Borçlar Kanunu’nun 219. maddesine göre;

“Satıcı, alıcıya karşı, satılanın teslimi sırasında sahip olması gereken nitelikleri taşımamasından doğan ayıplardan sorumludur.”

Bu hüküm uyarınca ayıp, malın (bu durumda aracın), taraflarca kararlaştırılan ya da objektif olarak beklenen niteliklere sahip olmaması halidir. Özellikle ikinci el araçlarda;

• Daha önceki kazaların gizlenmesi,
• Kilometre düşürülmesi (km hilesi),
• Motor, şanzıman, airbag gibi sistemsel arızalar,
• Araçta orijinal olmayan parçaların kullanımı,
• Aracın boyalı ya da değişenli olduğunun beyan edilmemesi

gibi hususlar, açık ya da gizli ayıp kapsamına girer.

2. Satıcının Ayıptan Sorumluluğu

a) Açık ve Gizli Ayıp Ayrımı

• Açık ayıp, teslimde veya kısa süre içinde fark edilebilecek kusurlardır.
• Gizli ayıp, ancak uzman incelemesiyle veya zamanla ortaya çıkan kusurlardır.

Sözleşme yapılırken “aracın sorunsuz olduğu” beyan edilmişse ya da ekspertiz raporu verilmişse, ortaya çıkan her türlü kusur satıcının sorumluluğundadır. Ayrıca satıcının ayıptan haberdar olmaması, sorumluluğu ortadan kaldırmaz (TBK m. 219/2).

b) Ayıplı Araç Satışında İyiniyetin Korunması

Alıcıdan araçla ilgili uzmanlık beklenemez. Bu nedenle, ekspertiz raporu olsa bile, satıcının ayıpları gizlemesi halinde alıcının seçimlik hakları korunur.

3. Alıcının Seçimlik Hakları (TBK m. 227)

Ayıplı mal satın alan alıcı, aşağıdaki seçimlik haklardan birini kullanabilir:

1. Sözleşmeden dönerek iade ve bedel iadesi isteme,
2. Satış bedelinden indirim talep etme,
3. Ücretsiz onarım isteme,
4. Malın ayıpsız benzeriyle değiştirilmesini talep etme (uygulamada nadirdir).

Alıcı, bu dört haktan birini tercih ettiğinde, diğerlerinden feragat etmiş sayılır. Hangi hakkın tercih edildiği alıcının menfaatine göre belirlenmelidir.

4. Süreler ve Bildirim Yükümlülüğü

a) İhbar Süresi (TBK m. 223)

Alıcı, teslim aldığı aracın ayıplı olduğunu öğrenmesinin ardından, makul süre içinde bunu satıcıya bildirmelidir. Aksi halde seçimlik haklarını kaybedebilir.

• Açık ayıplarda süre teslimden hemen sonra işlemeye başlar.
• Gizli ayıplarda ise öğrenilme anı esas alınır.

b) Zamanaşımı Süresi (TBK m. 231)

Ayıptan doğan talepler, kural olarak teslimden itibaren 2 yıl içinde zamanaşımına uğrar.

Ancak ayıp hileyle (kasıtla) gizlenmişse, bu süre uygulanmaz. Alıcı her zaman hak talebinde bulunabilir.

5. Uygulamada Sık Karşılaşılan Ayıplar ve Sonuçları

Durum	Değerlendirme	Alıcının Hakkı
Kilometre düşürülmüş	Hileli gizleme	Bedel iadesi veya tazminat
Araç ağır hasarlı ama söylenmemiş	Gizli ayıp	Sözleşmeden dönme
Airbag çalışmıyor	Hayati güvenlik ayıbı	Onarım veya bedel indirimi
Motor revizyonlu çıkmış	Ekspertiz dışında	Değişim veya bedel indirimi

6. Yargıtay’ın Görüşü

Yargıtay 13. Hukuk Dairesi, 2017/6284 K. sayılı kararında:

“Satıcının kilometre düşürüldüğünü bildiği ve bunu gizlediği anlaşılmakta olup, davacının sözleşmeden dönme talebi yerindedir.” demek suretiyle, gizli ayıp nedeniyle satıştan dönme hakkını açıkça tanımıştır.

Bu bağlamda, satıcının kusurunun varlığı ya da ayıbı bilerek gizlemiş olması, alıcının taleplerini güçlendiren temel unsurdur.

İkinci el araç alımında ayıpların ortaya çıkması, alıcı için önemli mağduriyetler doğurabilir. Bu tür durumlarda, alıcının kanunen sahip olduğu haklar açıkça tanımlanmıştır. Bildirim sürelerine ve delil niteliğindeki belgelere (ekspertiz raporu, yazılı beyanlar) dikkat edilerek hareket edilmelidir.

Ayıplı satışa maruz kalan kişilerin, bir avukat aracılığıyla sözleşmeden dönme, bedel iadesi veya tazminat davası açmaları mümkündür.

Türeli&Ceylan Avukatlık Bürosu olarak, ikinci el araç alım-satımından doğan uyuşmazlıklarda müvekkillerimize etkili ve hızlı çözümler sunmaktayız.